Kurbanın Tarihi ve İnsanın Sınavı
Kurban ibadeti, insanlık tarihi kadar eskidir. Maide Suresi 27. ayet, Hz. Âdem’in iki oğlunun kurbanla sınandığını anlatır. Bu hikâye üç önemli mesaj verir:
-
Kurban, insanın ilk ibadetlerindendir.
-
İnsan, ancak sınanarak gerçek değerini bulur.
-
Allah’tan uzaklaşan, mülkiyet ve benlik algısını da yitirir.
Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in Sınavı
Kurbanı anlamak için Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in sınavını anlamak gerekir. Kur’an’da (Saffât Suresi) detaylı anlatılan bu kıssaya göre, Hz. İbrahim, Nemrut’a karşı verdiği mücadeleden sonra "can yarısı" sınavıyla karşılaşır. Rüyasında, uzun yıllar sonra sahip olduğu oğlunu kurban ettiğini görür.
"Bu oğul kimdir?" sorusu tartışmalıdır. Yahudiler, İshak olduğunu iddia ederken, Kur’an ise isim vermez. Ancak tarihsel veriler, ilk oğulun İsmail olduğunu gösterir. Hz. İbrahim’in "Rabbim, bana salihlerden bir evlat ver" (Saffât, 100) duası, uzun bir çocuk hasretinin ardından kabul edilmiştir. Kurban edilen, bu duanın meyvesi olan İsmail’dir.
Dua ve Kurban İlişkisi
Kurbanı anlamanın anahtarı, "aşk modunda yapılan dualar" ve bu duaların karşılığıdır. Kur’an’da benzer örnekler vardır:
-
Hz. İbrahim’in duası → Hz. İsmail
-
İmran’ın karısı Hanne’nin duası → Hz. Meryem
-
Hz. Zekeriyya’nın duası → Hz. Yahya
Bu örneklerde ortak nokta, derin bir hasretle yapılan duaların kabul edilmesi ve bu çocukların bir şekilde "adak" veya "kurban" statüsünde olmasıdır. Hz. Yahya, zalim bir yönetici tarafından öldürülmüş; Hz. Meryem, mabede adanmış; Hz. İsmail ise "yaşayan kurban" olmuştur.
Rüya ve Hakikat: Kurbanın Mesajı
Hz. İbrahim, rüyasında oğlunu kurban ederken görmüştü. Ancak Kur’an, "seni kesiyorken gördüm" ifadesini kullanır. Bu, "alem-i misal"de (semboller âleminde) gördüğü bir temsildi. Hz. İbrahim, bu rüyayı "şehadet âlemine" (gerçek dünyaya) taşıyarak onu "tabir" etmeden uygulamak istedi. Oysa ilahi murat, bir sembolü hakikate dönüştürmek değil, mesajı anlamaktı.
Kurbanın Asıl Mesajı: Her Şeyi Yerli Yerine Koymak
-
Allah’ı Allah yerinde bilmek,
-
İnsanı insan yerinde görmek,
-
Hayvanı hayvan olarak kabul etmek.
Bugün hayvanı insan yerine koyanların, insanı da hayvanlaştırdığına şahit oluyoruz. Kurban, bu dengeyi hatırlatır: "En değerlinizi bile Allah yolunda feda edebilmelisiniz, ama asıl fedakârlık, nefsinizi O’na teslim etmektir."
Sonuç: Kurban, Teslimiyetin Simgesidir
Kurban, yalnızca bir hayvan kesmek değil, insanın kendini Allah’a adamasıdır. Hz. İbrahim’in sınavı, "en sevdiğini Allah yolunda feda edebilme" erdemini öğretir. Kurban, kalbe dönüşün, benliği aşmanın ve hakiki kulluğun nişanesidir.
"Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; fakat O’na sadece sizin takvanız ulaşır." (Hac, 37)
