Merhabalar değerli okurlar.
Geçen haftaki yazımızda, Oğuzların Kınık boyuna bağlı bir uç beyliği olarak Anadolu’ya göç edenilerleyen dönemlerde ise Karamanoğulları adına hanedanlık mücadelesi veren Turgutoğulları’ nın siyasi mücadelelerini anlatmıştık. Bu hafta ise Konya’da yaptırdıkları hayır eserlerini anlatacağız
Turgutoğullarıalışılanınaksineyalnızca kendilerine temlik olarak verilenbölgelerde değil, Konya, Kadınhanı, Sarayönü, Ilgın,Seydişehir gibi merkezlerdeyaptırdıkları eserler ve kurdukları vakıflar ile, bubölgelere desahip çıkmışlar, halkının takdirini kazanmışlardır.Bu yüzden, her ne kadar Karamanoğulları içinde yer almış olsalar da, birçok tarihçi tarafından müstakil bir beylik olarak kabul edilmektedirler
Karamanoğlu topluluğu içinde yer alan diğer Türkmen aşiretlerinin bu anlamda faaliyetleri yok denecek kadar az iken, Turgutoğlu ailesine mensup erkek ve kadınlarının hayır eseri yaptırmada adeta birbirleri ile yarışması dikkat çekicidir.
Turgutoğlu hanedanından en çok eseri ,Karamanoğulları’ nın Genel Kurmay Başkanı diyebileceğimiz,Pir Hüseyin Bey yaptırmıştır.
Bunlardan bazıları; 1408’de Sarayönü, 1423’ de Ilgın'da birer cami, 1429’ da Konya merkezde kalenderiler için zaviye, dârü'lhuffâz, mescit ve mekteplerdir. Ayrıca bugün Anıt civarındakalan eski Amber Reis camiini tamir ettirmiştir.1432'de SadreddinKonevi Camii yanında kendisi ve ailesi için Turgutoğlu Türbesini inşa ettirmiştir. Geçmiştetürbenin olduğu alanın üç tarafı mezarlıklar ile çevrili iken zamanla mezarlıklar kaldırılmıştır.Türbenin içi bugünboş görünüyor olsa da, hazire kısmında Turgutoğlu ailesinden yedi kişinin yattığı bilinmektedir. 1940'lı yıllarda türbede sağlam kaldığı bilinen son dört sanduka müzeye kaldırılmıştır.
Sadreddin Konevi Türbesi yanında bulunan Turgutoğlu Pir Hüseyin Bey ve ailesinin Türbesi
Bir diğer önemli hayırsever Pir Hüseyin Bey'inoğluAhmet Bey iseİplikçi Cami'ni 1430/1431 yılında tamir ettirmiş ve bir çok köyün, değirmen ve dükkânların gelirini camiye vakfetmiştir. Ayrıca SadreddinKonevi Türbesi ile Turgutoğlu Türbesi arasında kalan bölgeyebir dârü'lhuffâz inşa ettirmişir
Turgutoğlu Ailesi bunlardan başka Kadınhanı'nda Turgutoğlu Ömer Zaviyesi, Seydişehir'de Rüstem Bey Türbesini inşa ettirmiştir. Konya merkezde ise Pir Ahmed Bey, Pir Hasan Bey, Hondi Hatun, Nefise Hatun, Hunt Hatun ve Bağdat Hatun kendi adlarına dârü'lhuffâzlar inşa ettiren diğer hayırseveraile üyeleridir
Yaklaşık 110 yıl önce Turgutoglu Türbesi
Yazımızda dasık sık gecendârü'lhuffâzlar için ayrı bir parantez açmak istiyorum. ‘Hafızlık evi’ demek olan dârü'lhuffâzlar Selçuklulardan itibaren hafızyetiştiren ve Kuran'ı Kerimi ses incelikleriyle öğretmeye dönük eğitim verenkurumlardır.Burada alınan eğitimin ardından öğrenciler gerekli görülen yerlere imam, müezzin, hafız, cüzhan, mevlidhan olarak görevlendirilmiştir. Örneğin Turgutoğlu türbesinin vakfiyesinde “Türbede Kuran-i Kerim’i iyi okuyabilen 7 hafız ve cüzhanın her birinin günde bir cüz okuması şartı koyulmuştur.Bununla birliktePazartesi ve Perşembe geceleri de Kur’an-ı Kerim okunarak öncelikle türbede yatanların ruhlarına sonra tüm Müslümanlara bağışlanması” istenmiştir. Bu hizmetlerinin karşılığında ise türbeye vakfedilen arazi ve dükkânlardan gelen gelirin bir kısmı ilecüzhan ve hafızların maaşları ödenmiştir.
Konya'da bugün hâlâ ayakta kalan son dört dar-ül huffaz
Bu şekilde Konya’da 1476yılında 14 adet dârü'lhuffâz hizmet veriyordu. Bunlardan 9 tanesini Turgutoğlu hanedanı inşa ettirmiştir. Bu dârü'lhuffâzlardan yalnızca 4 tanesi günümüze ulaşabilmiştir.
1)Gazi Alemşah mahallesinde bulunan Hacı Hasbey oğlu Mehmed Bey tarafından 1421 yılında inşa ettirilen HasbeyDârülhuffazı
2) İstasyon Caddesi üzerinde bulunan Canbazzâde Nasuh Bey Dârülhuffazı
3) Şerafeddin Cami kuzey girişi tarafında bulunan Mehmed oğlu Hacı Ali tarafından 1429 yılında inşa ettirilen Hacı AliDârülhuffazı
4) Aydın Çavuş tepesinin eteklerine mescit ve çifte hamamla birlikte inşa edilen,HasbeyDârülhuffazı'nın da banisi olan, Hacı Hasbey oğlu Mehmed Bey tarafından inşa ettirilendarülhuffaz.
Bayramdan sonra yayımlanacak olanTurgutoğulları yazı dizimizin son bölümünde, ilk kez duyacağınız birçok bilgi ve belge ışığındaTurgutoğuları’ nınSeydişehir tarihindeki yeri ve önemini anlatacağız.
Yeniden görüşmek dileğiyle, şimdiden İyi Bayramlar
Muhammed Kemal ERDEM
Fbook/ İnstagram/ Twitter : eski_seydisehir/ eski_konya
Kaynaklar;
İbrahim Hakkı Konyalı; Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, 1997 s 767
Şükrü Taşdelen; Turgutoğulları Vakfiyelere göre beylikler dönemi, Yedi Tepe Yayınevi, 2021, sf. 94
Zeki Oral; Turgutoğulları ve Konya’daki eserleri, Çizgi Yayınevi, 2016, Sf. 15, 16
Şükriye Pınar Özyalvaç; Konya’da Turgutoğulları’nın inşa ettirdiği darülhuffazlar, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4 (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf. 625
Hakkı Önkal; Turgutoğullarının Konya’daki Türbesi, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4 (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf 611
Mustafa Akkuş; Kadı sicilleri ışığında Turgutoğulları Vakıfları, Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Sempozyumu - 4 (1-3 Aralık 2017) Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2018, sf 573
