Ortaokuldan liseye tarih kitaplarımızın ismini zikrettiği ama haklarında detay vermediği iki devlet vardır. Bunlar Samaniler ve Büveyhilerdir. İkinci devlet ayrı bir yazının konusu olmakla beraber Samanilerin Türk tarihinde önemli rolleri vardır. Bu rolleri ve tarihimize olan etkileri yazımızın asıl mevzuunu teşkil edecektir.
Ortaokuldan liseye aynı ders kitaplarının yaptığı bir ezber daha vardır. İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır. Ayrıca Türkler İslamiyeti İran’dan öğrenmişlerdir. Bu konularda, son zamanda yazılan yeni bir kitap mevcut ezberleri bozacak niteliktedir. Aydın Usta hocanın kaleme almış olduğu “Türkler ve İslamiyet İlk Müslüman Türk Devleti: Samaniler” isimli eser bu konuda yeni bakış açıları getirmektedir. Tarih bilimini durağanlıktan kurtaran nokta; yeni kaynakların ortaya çıkması ve mevcut bilgilerin kaynaklar ışığında yeniden tahlili ile mevcut ezberlerin bozulmasıdır.
Aydın Usta hocanın görüşüne göre Samaniler, bir Türk devletidir. Bu nedenle Türkler, İslam dinini İran yoluyla kabul etmemişlerdir. Aksine ilk İslam fetihleri ile kabul etmişlerdir. Yine aynı görüşe göre Samaniler, Türk devletidir. Bunu çeşitli şekillerde ispat yoluna gitmiştir. Nitekim Samanilerin ata olarak kabul ettiği Behram Çubin Türk asıllıdır. Çubin isminin Türkçe de karga anlamına geldiğini belirtir. Samaniler, devlet idaresinde yani yazışmalarda Arapçayı kullanmışlardır. Bununla birlikte Türkçe Kur’an meali de bu döneme aittir. Ama eser günümüze ulaşmamıştır. Samanilerin geldikleri köke dair Reşidüddin Fazlullah’ın onları ataları Oğuzlardır görüşü yukarıdaki fikri güçlendirmektedir. Samanilerin ortaya çıktığı şehir Semerkant’tır. Buranın İslam fetihleri sırasında Türk nüfusun çoğunluğu oluşturduğu tarihi kayıtlarca doğrulanmaktadır. Samanilerin, İslam öncesi dinlerinin Budizm ve Gök Tanrı dini olması da onların Türk olduklarına delildir. İranlılar, İslam öncesinde Mecusi yani ateşperesttirler. Günümüzde Ehli Sünnet itikadına mensup olan Türklerin çoğunluğu Hanefi- Maturidi mezhebindendir. Diğer Sünni mezheplere mensup Türk az sayıda da olsa vardır. Ama İranlılar büyük çoğunlukta Şii mezhebinden olup az miktarda da Şafii bulunmaktadır. Hanefi ise yok denecek kadar azdır. Eğer Türkler, İslamiyeti İran’dan öğrendilerse içlerinde doğal olarak Şafiilerin de olması gerekirdi. Türk tarihinde ilk günden itibaren Hanefi mezhebi çoğunlukta olduğuna göre Türkler yeni dinlerini Araplardan almışlardır.
Türk tarihinin önemli kırılma noktalarından biri olan İslamlaşma meselesi günümüzde de aynı sıcaklığı ile tartışılmaktadır. Çeşitli sosyal paylaşım sitelerinde bu konu ile ilgili farklı görüşler ortaya konulmaktadır. Bu nedenle insanlar birbirlerine ağır hakaretler içeren yorumlar yapabilmektedir. Meseleye kaynaklar ışığında ve bilimsel bir gözle bakmak isteyen okurlarımızın Aydın Usta’nın eserini okumalarını tavsiye ederim.
Selam ve dua ile
Mustafa AK
Seydişehir AİHL Tarih Öğretmeni
