Mustafa Lütfi Bey ve Dil Çalışmaları

Mustafa Lütfi Bey ve Dil Çalışmaları  Tarihci Ercan Arslan 

Mustafa Lütfi Bey R.1304 (M.1888)  İbradı doğumludur. Babasının adı Mehmed Efendi’dir. İstanbul Dârü’l-Muallimîn Rüştiyesi R.1327 (M.1911) yılı mezunlarındandır. Dârü’l-Fünûn Hukuk Fakültesi ikinci sınıfından ayrılmıştır. Mustafa Lütfi Bey sırasıyla Zara Kazası Numûne Mektebi  (1 Mart 1329/ M.14 Mart 1913-15 Teşrîn-i sânî  1329/ M.28 Kasım 1913),  Merzifon Kazası Numûne Mektebi (27 Teşrîn-i sânî 1329/ M.10 Aralık 1913- 21 Kânûn-ı evvel 1329/ M. 3 Ocak 1914), Merzifon İdadisi (1 Kânûn-ı sânî 1329/ M.14 Ocak 1914- 6 Eylül 1333/ M. 6 Eylül 1917 ), Ereğli Kazası Öksüz Yurdu Müdürlüğü (15 Teşrîn-i sânî 1333/ M.15 Kasım 1917 - 2 Kânûn-ı evvel 1334/ M. 2 Aralık 1918) görevlerinde bulundu. Seydişehir Merkez Mektebi’ndeki  görevine 22 Şubat 1335 (M.22 Şubat 1919’da) 700 kuruş maaş ile başladı. Zaman içerisinde maaşı 19,50 liraya kadar yükseldi.  Okulda Baş muallim ve muallim sıfatlarıyla görevini uzun yıllar yürüten Mustafa Lütfi Bey  1 Eylül 1927 yılına kadar görevinde kaldı. Bu tarihten sonra okulun Muhtelit(karma) Mektebine dönüştürülmesiyle vazifesine Baş Muallim olarak devam etti.

Cumhurbaşkanımız Gazi Mustafa Kemal’in himayelerinde 12 Temmuz 1932’de Türk Dilini Tetkik Cemiyeti kurulmuştu. Cemiyet Türkiye’de Halk Ağzından Sözcük Derleme çalışmalarına derhal başlamış ve 1932-34 yılları arasında 5000’e yakın derleyicinin katıldığı 1.Derleme Çalışması yapılmıştı. 2.Derleme ise 1952-1959 yılları arasında 917 kişinin katılımıyla yapılmıştır. Bu çalışmalarda Cemiyete toplam 600.000 den fazla fiş gönderildi. 1.Derleme Çalışmasına Seydişehir’den sözcük derleyip fiş gönderen isim Mustafa Lütfi Bey’dir. Kendisi 1934-35 Eğitim Öğretim yılında Seydişehir Özek (Merkez ) Okulunda çalıştığı esnada Seydişehir’den sözcük derleme vazifesiyle görevlendirildi. Ülkenin değişik yörelerinden derlenen sözcükler Cemiyete gönderiliyor ve bunlar fasiküller halinde yayınlanıyordu. Cemiyetin 5 Haziran 1934 tarihinde Son Posta Gazetesinde  yayınladığı teşekkür yazısında Mustafa Lütfi Bey de yer almaktaydı. Bu teşekkür yazısını sizlerle paylaşıyorum:

T.D.T. Cemiyeti Umumi kâtipliği tarafından: “Cemiyetin neşrine başladığı tarama dergisinin şimdiye kadar çıkan fasikülleri hakkında bundan evvelki altı ilandan sonra yeniden mütalaa gönderenlerin yedinci listesi: Eski Samsun Mebusu   Avni Bey, Akçadağ Maarif Memuru Bey, Bergama’da Muallim A.Yılmaz Bey, Samsun Maarif Müdürü C.Gültekin Bey, Daday’da mütekait Binbaşı Fikri Bey,  Muhabere Alayı Kumandanı  Kaymakam Şemsi Bey , Seydişehir Maarif Memuru M.Lütfi Bey , Serik Maarif Memuru M. Kemal Bey, Balıkesir İlk Tedrisat müfettişi M.Şükrü Bey, Kilis’ten Nacizade Hulusi Bey, Amasya Evkaf Memuru Namık Necip Bey, İzmir Dilsizler Mektebi Müdürü Necati Kemal Bey, Beşiri Maarif Memuru Sait Bey, Bozcaada Muallimi Vehbi Bey, Niksar Muallimi Yılmaz Bey. Bu zatların gönderdikleri fiş sayısı 2530 dur. Evvelki altı liste ile beraber gönderilen fiş yekunu 11.180 ni bulmuştur. Her birine ayrı ayrı teşekkür mektubu yazmaya imkân bulunamadığından gösterdikleri himmetten dolayı kendilerine alenen teşekkür olunur”  İfadelerine yer verilmişti.

Mustafa Lütfi Bey soyadı kanunu sonrası Pınar soyadını almıştı. Seydişehir’de kiraladığı bir evde ailesiyle ikamet ediyor ve öğretmenlik vazifesini sürdürüyordu. Onun gönderdiği fişlerde geçen sözcüklerin sayısı ve manalarının muhtevalarına dair henüz derli toplu bir malumata ulaşmış değiliz ancak gönderdiği sözcüklerden birisinin “Eftiklemek” olduğunu biliyoruz. Anlam olarak “biraz korkmak ve heyecanlanmak”  manasında kullanıldığını belirtmiştir.1932-34 yıllarında Türkiye’de Halk Ağzından Sözcük Derleme çalışmalarına Seydişehir’den de bir öğretmenin katılmış olması bizim için gurur vesilesidir. Bu konunun yapılacak başka araştırmalar ile daha derinlemesine ortaya çıkarılması elzemdir. Seydişehir Folklorunun belki de bu anlamda ilk teknik alt yapı çalışmaları Mustafa Lütfi Pınar Bey tarafından atılmıştır diyebiliriz.

Kaynaklar: Son Posta, ”Dil İşleri” 5 Haziran 1934, sayfa 10,Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü (C.I-VI) A.K.D.T.Y.K.TDK. Yayınları 211/1,Komisyon, 4. Baskı Ankara 2019, Atilla Aydın, Birinci Derleme Çalışmasına Fethiye’den Gönderilen Sözlerin Anlambilim Özellikleri, 1. Uluslararası Niğde Dil, Kültür ve Tarih Sempozyumu Bildirileri,  4 Mayıs 2012,Niğde, Ercan Arslan, Seydişehir Kazasında İlköğretim Kurumları 1876-1940, 2.Baskı,Konya 2017.

, 01 Mayıs 2021 01:31