Hira’da Peygamber Efendimize gelen ilk vahiy “oku!” idi. Bu emirden yola çıkarak İslam’ın eğitime ne kadar önem verdiği üzerine günümüze kadar pek çok şey yazıldı çizildi. Şimdi  “oku!” ayetiyle neyin kastedildiği üzerine birlikte tekrar  kafa yoracağız.

Burada emredilen okuma, Rab adına ve adıyla okumaktır; varlığı anlam ve amacına referansla okumaktır.  Okumak; kâinatı, insanı, kendini ve Kur’an’ı okumaktır.

Okumak, yaratan Rabbi okumaktır yani Rabbin yaratışını okumaktır. O’nun ilgi-alaka ve sevgiyle yarattığı insanı okumaktır.

Burada 4 çeşit okumaktan bahsediyoruz:

1.         Kâinatı okumak

2.         İnsanı okumak

3.         Kendini okumak

4.         Kur’an’ı okumak

Kâinatı okumak, bilimle uğraşmaktır. Allah bize doğrudan bilimle uğraşmamızı emrediyor. Bilim insanı yetiştirmemizi istiyor. Mesela zoolojiyle uğraşmak, yani hayvanlar kitabını okumak. Botanik ile uğraşmak, yani bitkiler kitabını okumak. Astronomiyle uğraşmak, yani göklerin kitabını okumaktır. Kainatı okumak Allah’ın yarattığı şeylerde Allah’ın yaratış amacını farkına varmaktır.

İnsanı okumak, insanın yeryüzünde yaşaması için başka insana ihtiyaç duyar. Varlığını da başka insanlara borçludur. Bundan dolayı da bir arada yaşamak zorundadır. Dinlerin en temel gönderiliş amaçlarından biri de insanların bir arada kardeşçe yaşamasını düzenlemesidir. Bu nedenle toplumsal yaşamın düzeni İslam için büyüktür. Bu nedenle insanı okumak sadece tek bir bireyi değil dinin yaşam alanı olan toplumu okumaktır.

Kendini okumak, insanın kendisini bilmesidir. Kendini bilen Rabbini bilir. Dinin amaçlarından birisi de bireyleri özdenetim sahibi insanlar kılmaktır. Kendini okumak insanın Allah’ın kendisine verdiğine sorumluluklarını bilmesi ve yerine getirmesidir.

Kur’an’ı okumak ise okunanları ve okuyanları okumaktır.

Nuh peygamber tabiat ayetlerini okumuştu, onun okumasını okumak.

İbrahim peygamber yıldızı, ayı ve güneşi okumuştu, onun okumasını okumak.

İsmail peygamber vazgeçerek de direnileceğini okumuştu, onun okumasını okumak.

Yusuf peygamber rüyayı okumuştu, onun okumasını okumak.

Yakup peygamber insan zaaflarını okumuştu, onun okumasını okumak.

Musa peygamber bir kavmin zaaflarını okumuştu, onun okumasını okumak.

Davud peygamber sesin, sözün ve demirin tabiatını okumuştu, onun okumasını okumak.

Süleyman peygamber karınca, kuş ve rüzgârın davranışlarını okumuştu, onun okumasını okumak.

Eyüp peygamber hasta psikolojisini ve hastalık durumunu okumuştu, onun okumasını okumak.

Yunus peygamber kazanmanın sonuç almak değil emek vermek olduğunu okumuştu, onun okumasını okumak.

İsa peygamber bir dinin en azılı düşmanının dinsizler değil dinciler olduğunu okumuştu, onun okumasını okumak.

Peygamber Efendimiz okuyarak yaşanmış bir hayatın okunarak ödüllendirileceğini okumuştu, onun okumasını okumak.

Rabbimiz ‘oku’ emrine daha nice anlamlar sığdırdı. Neyi okuyacağımızı bulma görev ve sorumluğunu da biz kullarına yükledi. Rabbim ‘oku’yayım ama neyi diye sorarak gayret edenler emri yerine getirenler olacaktır. Allah emrini yerine getirme gayretinde olanlardan eylesin.