Konya Kongresi ve Seydişehirliler (24 Nisan 1920)

Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918’de Limni Adasının Mondros Limanında demirli Agememnon Zırhlısında imzalanmıştı.  Taksimini bekleyen vatan ve Anadolu Türklüğü mahzundu. İşgaller başlamıştı. Mukadderatı ise Mudafayı Hukuk ve Kuvayı Milliye Teşkilatlanmaları belirleyecekti. Mustafa Kemal’in tensipleri ile 28 Eylül 1919’da III.Kolordu Kumandanı Miralay Refet Bey (Bele) Konya’ya gelmiş ve hükümet meydanında halka Müdafayı Hukuk’un gayelerini ve yapmak istediklerini belirten bir nutuk irad etmişti. Bir hafta sonra 8 Ekim 1919’da Müderris Yalvaçlı Ömer Efendi’nin Reisliğinde Konya Müdafayı Hukuk Cemiyeti teşekkül ettirilmişti. Cemiyete bağlı olarak Muaveneti Milliye teşkilatı oluşturulmuş ve Kuvayi Milliye desteklenmişti. Hemen ardından da Seydişehir Müdafayı Hukuk Cemiyeti kurulmuştu. Başkan Saffet  (Türegil) Efendi, İdare Heyeti üyeleri Remzi Bey (Ülker), Ahmet Raşit Bey(Duranoğlu) ,Küçük Ferit, Rüştü (Ergen) Bey idi. Daha sonra başkan Hacı Nabi (Erdem) Efendi olmuştur.

Gazetelerde Loyd Corc’un İstanbul ve Boğazların beynelminel bir hale getirilerek yalnızca Hilafet merkezi olmasına dair, Sulh Konferansına bir teklifte bulunacağı şayiası dolaşıyordu. Bu Türklerin hukuk-u asliye ve istiklalinin imhası demekti. Bu vaziyet karşısında Konya’da 15 Ocak 1920’de  muazzam bir protesto mitingi hazırlanmıştı. Mitingi tertip eden heyet şu isimlerden oluşmaktaydı: Başkan Müderris Ali Kemali Efendi idi. Mebus Hadimli Mehmet Vehbi Efendi, Mebus Müderris Yalvaçlı Ömer Vehbi efendi, Müftü Ali Rıza Efendi, Müderris Gilisralı Hacı Tahir Efendi, Saatçi Rıfat Efendi, Tahir Paşazade Cevdet Efendi, Refik Bey (Koraltan), Mümtaz Bahri Bey (Koru), Mustafa Şevki (Ergun), M.Muhlis Bey (Koner), Seydişehir Gevreklili Hacı Vehbi Efendi (Gökrenk,vefatı 1939). Mitingde Ali Kemali ve Hadimli Mehmed Vehbi Efendiler birer konuşma yapmışlar ve İtilaf Devletleri temsilciliklerine telgraflar çekmişlerdi.

İtalyan işgal güçlerince  13 Ocak 1920’de,Milli Mücadele yanlısı yayın yapan Konya’daki Öğüt Gazetesi basılmış ve etrafı makineli tüfeklerle kuşatılarak gazete kapatılmıştı. Bu durum Konya’da büyük heyecan ve infiale yol açmış, vatanperver Konyalılar 23 Ocak 1920 de Valilik binası önünde ikinci bir miting düzenlemişlerdir. Meydanda toplanan kalabalığın etrafı mitralyözlü İtalyan askerlerince çevrilmişti. Ali Kemali Efendi tüm cesaretiyle muazzam bir konuşma yapmıştı.”..Ey Ahali,Ey Konyalılar!!..Gazete demek bir milletin dili demektir. General Milne dilimizi kesti (Kahrolsun! sesleri).Ne idüğü belirsiz birkaç frenk dilimize kilit vurdu. Milli davalarımızı müdafaa etmek, dinimizi, imanımızı, Türklüğümüzü muhafaza etmek, bizim, sizlerin, hepimizin vazifesidir. Bizi susturamazlar…Bu millet ölmedi. Ölmeyecektir. Bugün “Öğüt’ü” kapamışlarsa yarın bir başka “Öğüt” çıkacak, bizi hak ve hakikat yolunda asla durduramayacaklardır…” Bu büyük mitingde bulananlar arasında o gün Konya Sultanisi öğrencilerinden olan Seydişehirli Mahmut Sadi (Irmak) Efendi de vardı. Ord.Prof.Dr.Sadi Irmak ezberinde olan bu konuşmayı  yıllar sonra Mehmet Önder Bey’e irticalen tekrarlamıştır. Bu mitingden sonra hakikaten de Öğüt susturulamamış, ertesi gün bir başka semtte çıkmaya devam etmişti. İtalyanlar 1920 Martının ikinci haftası Konya’yı dört günde terk etmişlerdi.

Ankara’da açılacak olan Büyük Millet Meclisine 18 Nisan 1920’de Konya ve kazalarında yapılan seçimlerde adaylar arasından en çok oy alan beş isim mebus seçilmişti (Seydişehir’de yapılan seçimde en çok oy alan Konya Mebus adayları  Çelebi Efendi, Sabık Mebus Mehmet Emin Bey, Dava Vekili Refik Bey, İsmail Hakkı Bey, Karamanlı Arif Bey). Vilayet genelinde en çok oy alan ve seçilen Mebuslar ise Çelebi Efendi, Dava Vekili Refik Bey (Koraltan), Saatçi zade Rıfat Efendi, Ermenekli Hulusi Bey, Karamanlı Arif Bey’dir. Bu mebuslar daha önceden İstanbul’daki Meclis-i Mebusan’a seçilen Konya mebuslarıyla birlikte Ankara’ya gitmişlerdi. Konya’daki mebus seçimlerinden bir hafta sonra  24 Nisan 1920’de Müdafayı Hukuk Cemiyeti Konya Heyeti Merkeziyesi “Konya Kongresi” adıyla 95 üyenin katılımıyla umumi bir kongre yapmıştır. Pek heyecanlı geçen bu kongreye civar ilçelerden de delegeler gelmişti. Reisliğe 54 oyla Ali Kemali (Konya), kâtipliklere ise 50 oyla Seydişehir’den Hasan Remzi Bey (Ülker, 1875-1942), 43 oyla Şevki Bey (Ergun-Konya), 43 oyla Ömer Bey (Burdur) ve 38 oyla Fuad Bey (Gökbudak-Ereğli) seçilmişlerdir. Kongrede İstanbul Hükümetinin artık tefessüh ettiği, ancak Ankara’nın Milleti kurtarabileceği ve Kuvayi Milliye’ye yardım gerektiği gibi meseleler mevzubahis olmuş, millete taze bir iman aşılanmıştı. (Öğüt, “Konya Kongresi”, 25 Nisan 1920, Sayı:240,sayfa 1; Mehmet Önder, “Müderris Sivaslı Ali Kemali”, Yeni Konya, 8 Şubat 1954,Sayı 1666, sayfa 2; Ahmet Avanas, Milli Mücadelede Konya, Ankara 1998; Caner Arabacı, Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri 1900-1924, Konya 1998)

SEYDİŞEHİR, 12 Kasım 2021 16:31