Tarihçi Ercan Arslan YAZDI Seydişehir Yenice Çiftlik Hanı

Türkiye Selçukluları dönemine ait yapı toplulukların önemli bir kısmını Hanlar ve Kervansaraylar oluşturmaktadır. Bu eserlerin bir bölümü kervan yolları üzerinde bulunan başkent Konya ve çevresinde yer almaktaydı. Konya-Eğirdir, Konya-Hatunsaray-Seydişehir, Konya-Beyşehir-Derebucak kervan yolları son derece aktif koridorlardı. Seydişehir’in Antik Çağdan itibaren ticaret güzergâhında olduğu gerçeğinden hareketle kentin Türkiye Selçukluları döneminde de bu özelliğini devam ettirdiği kuvvetle muhtemeldir. Kentin kuruluş sürecinin Selçukluların yıkılış yıllarına tekabül etmesi dolayısıyla, Seydişehir’de Anadolu Selçuklu devrine dair izleri sürmek bir hayli güçtür. Ancak bu konuda sınırlı sayıda da olsa bazı bulguların varlığı göz ardı edilemez. Bunlardan birisi de Yenice Mahallesi Çiftlik mevkiinde kalıntıları mevcut olan Çiftlik Hanı’dır.

Çiftlik Hanı, Seydişehir-Üzümlü Karayolunun, Yenice Mahallesi çiftlik mevkiinde açık ve kapalı kısmı bir arada ve doğu-batı doğrultusunda inşa edilmiştir. Ahmet Koyuncu’ya ait evin bitişiğinde yer alan yapının girişi batı duvarının orta kısmındaki açıklıktan sağlanmaktaydı. Doğu yönündeki kapalı kısmının güney duvarına bitişik (Uzunluk 7.30 m, Genişlik 6.50 m) bir mekân eklendiği tespit edilmiştir. Bu mekâna geçiş ise kapalı kısmın batı duvarına 3.40 m. mesafede bulunan 1.70 m. genişliğindeki bir kapı ile sağlanmaktaydı. Hanın açık ve kapalı bölümleriyle, iç mekân planı hakkında bilgi sunacak taşıyıcı unsurlarla (kapı, söve, lento, kemer taşları) üst örtü elemanlarına ait yeterli bilgi tespit edilememiştir. Açık avlusu 21x16 m ebatlarındadır. Günümüzde kapalı kısmın ayakta kalan duvar parçalarından yapının dıştan kesme taş ve devşirme bloklarla, içten moloz taş ve kireç harcı ile örüldüğü anlaşılmaktadır. Handa yapı malzemesi olarak kullanılan devşirme unsurlar Amblada Antik Kenti kalıntılarından nakledilmiş olmalıdır.

Beyşehir-Konya yolu üzerinde olduğu bilinen Küçük Afşar Hanına yaklaşık 30 km uzaklıkta yani bir menzil mesafede bulunan Yenice Çiftlik Hanı, açık ve kapalı avlusu yan yana olan plan şeması ve kullanılan malzeme ve duvar yapım yöntemleri bakımından Selçuklu dönemi menzil hanlarından (13.yüzyıl) birisidir. Han, Seydişehir’i Konya-Alanya güzergâhına bağlayan bir uğrak noktası konumundaydı. Konya’dan çıkan kervanlar Kuruçeşme ve Kızılören hanları gibi halen ayakta olan yapıları müteakiben Yunuslar ile Küçük Avşar köyünden Seydişehir Yeniceköy’deki Çiftlik Han’a ve oradan da Derebucak Tol Han’a varmaktaydılar. Beyşehir Kubadabad Saray’ından çıkan kervanlar iki yol takip ederlerdi. Birincisi güneyden Torosları aşarak Ebu’l Hasan ve Burma Han üzerinden Kargı Han ile Antalya’ya; diğeri ise doğu yönünde Derebucak Tol Han’ından Beyşehir üzeri gelen Çiftlik Hanı yolu ile birleşerek Ortapoyam, Eynif Tol ve Murt Beli Han’ına ulaşırlardı. Murt Beli Hanında yol güzergâhı tekrar ikiye ayrılarak Kargı Han’dan Antalya, diğer yandan da Alara ve Şarapsa hanlarıyla Alanya kentlerine ulaşılmaktaydı.

Anadolu Selçuklu dönemi menzil hanları mimarisine uygun olarak çeşitlenen Derebucak Tol, Ortapoyam ve Şarapsa Han, Kargıhan, Eynif Tol ve Alara hanları ile Altınapa, Kuruçeşme, Kızılören, Yenice-Çiftlik Han ve Murt Beli Han’ı gibi yapıların bu güzergâhta yapılmış olması Selçukluların bölgeye verdiği önemi ortaya koymaktadır. Eşrefoğlu Beyliğinin Beyşehir merkezli kuruluşuyla, Seydişehir kent merkezinin 14.yüzyıl başlarında iskânı yalnızca Tarihi olguların bir sonucu değil aynı zamanda Selçuklunun bu bölgedeki ticaret ağlarıyla da yakından alakalıdır diye düşünmekteyiz. Yenice Çiftlik Hanında yapılacak sondajlama çalışmaları ile döneme ait başkaca buluntulara ulaşılması muhtemeldir. Yeter ki geçmişin bizlere bıraktığı izleri doğru okuyup takip edebilelim.

 (Remzi Duran, Selçuklu Devri Konya Yapı Kitabeleri, TTK Yay. Ankara 2001; Ali Baş,“Konya-Beyşehir-Derebucak Kervanyolu”, İpek Yolu Konya Kitabı X, Konya,2007, s.129-142; Osman Kunduracı, “Yenice Köyündeki Türk Dönemi Mimarisi ve El Sanatları”, Amblada’nın(Yeniceköy)Deşifresi, Konya 2016, s.150-167) 

SEYDİŞEHİR, 25 Eylul 2021 19:45