1940’ların Seydişehir Çarşı Esnafı

 Tarihçi Ercan Arslan yazdı.

Osmanlıdan Cumhuriyete küçük bir Orta Anadolu kenti olan Seydişehir’in sosyal hayatının en hareketli olduğu yer şüphesiz Seydişehir Çarşısı idi. Han Boğazından girildiğinde sol kolda Bozciciklerin Mehmet (Sağlam) in oteli vardı. Onun yanında Bülücoğlu Mehmet Ali’nin (Bilici) işlettiği iki katlı  Koca Han vardı. Devamında sırayla Terzi Muammer (Babacan), Bakkal Karaviranlı Kâtip Hüseyin, Bakkal Reşad, Manifaturacı Sırma’nın Mehmet Efendi (Salim Çatlı’nın Babası), Kör Şakir’in Ekmekçi Fırını, Bakkal Yaşar ve ortağı Yahya (Güney, küçücük dükkânı içerisine ilk defa Seydişehir’e sinema makinesi getiren kişilerdir. Koca Hana bitişik olan Develik denilen yerde gösterim yaparlardı) Tiryakilerin Abdullah Efendi’nin dükkanı, Belediye Binası (iki katlı, altı lokanta),Kadınlar pazarı,(yağ, lor, tuluk peyniri, yoğurt, pekmez satılır),Kara Mehmed’in kahvehanesi (üstü Memurlar lokali), Hırdavatçı Muammer (Ergun), Meşhur Ekmekçi Hasan (Coşkun),Bakkal Nurettin (Kutun), Ahmet Ömer’in Kahvehanesi (Yalnızca ihtiyarlar gelir, oyun oynanmaz), Kasap Ali (Ulutaş) nin dükkanları, Lokantacı Aşcı Abdullah, Yaylalı Mevlüt’ün Kahvesi, Kasap Nalbant İsmail, Terzi Kemal, Berber Harun (Tiryaki), Bakırcı Yunusun dükkanıyla Hacı Abdullah Efendi Türbesine çatılırdı. Arka tarafta ise Hamamcı Kalıpçı Osman’ın işlettiği Seyyid Harun Hamamı yer almaktaydı.

Yine Han Boğazı’ndan girince bu defa sağ kol üzerinde Mehmet Sağlam’ın Singer Dikiş Makinası dükkânı, Terzi Ali (Elbi),Hırdavatçı Abdullah (Ulaşan),Helvacı Ömer, Abdurrahman’ın (Türker)oteli (Önce Nazım Saraç işletti, sonra bir süre Halk Bankası olarak kullanıldı), Manifaturacı Mustafa (Sınak,Aksekilioğlu),Hırdavatçı Ömer (Sağlam),Manifaturacı Abdullah (Sağlam),Manifaturacı Hakkı (Memeç),Dişçi ve Berber Ahmet (Tiryaki),Kunduracı Erkeğin Mehmet Ali, Manifaturacı Tiryakizade Ömer Efendi, Şeyh Emmilerin Kazım’ın Bakkalı, Dikici Remzi (Öğe), Şeyh Emmilerin Abdurrahman (Dükkanında bise, katran, yağ, tuz envai çeşit emtia vardı),devamında Demirciler çarşısı esnafı yer alırdı. Nebi’nin Abdullah (Mes tamircisi, Seydişehir’in su tesisat işlerini de yapardı. Yardımcısı  Şerife’nin Ali idi),İplik Mehmed’in Ekmek Fırını, Tatoğlanların (Bezciler,lastik,mes..vb.) dükkanı, Kunduracı Rıza Çavuş’un Mehmet Efendi, Dudu Hafız’ın İbrahim (Ergun, dükkanında herşey bulunur ilaveten fotoğrafçı), Hulusi (Şenarslan, Billuriye ürünleri cam eşyalar satar), Pepili Mehmet (Kolonya, radyo, pikap), Manifaturacı Bozciciğin Ali (Sağlam), Manifaturacı Abdullah (Mehmet Doğu’nun babası), Manifaturacı Manav Mehmet (Şen), Anız’ın Kahvesi, Berber Kemal (Işıldak, Lefter, Termiye terter, boğazımı yırtar, baklava börek, gel beni kurtar tekerlemesini müşteriyi gördüğünde söylerdi) Tekel Bayii Rakıcı Muharrem, Avukat Necip  Beyin Bürosu (Akbaş),Dondurmacı Ali, Sarraf Hüseyin (Kürük), Fotoğrafçı-Bakkal Kör Kamil (Faik Durna’nın Babası),Bakkal Hüsnü (Gözpınar). Belediye Kahvesi, Manifaturacı Hacı Mehmet (Tiryaki), Terzi Bedros (Sayan, Seydişehir Ermenilerinden) ve ortağı Ormancı Mehmet, At koşumları satılan Saraç Emin, Berber Hüseyin (Ayvacı)ve Müftülük dairesi (altında Tatoğlan’ın meşhur güveç dükkânı vardı) ile bu sıra esnafı nihayetlenirdi.

Seydişehir Çarşısı ticaretle beraber bayram eğlencelerinin de tertip edildiği bir mekândı. Bayram şenlikleri Çarşı meydanında yapılırdı. At arabaları kiralanır Taşağıl’a kadar kişi başı 25 kuruşa gezdirilirdi. Dayhanacı Ömer Amca ahşap salıncaklar kurar, çocuklar, yetişkinler 25 kuruşa sallanırdı. Dondurmacı Ali Amca büyük bakır sinide yaptığı dolama şekerini “Halep işi Şam işi, bunu yapan iki kişi, biri erkek biri dişi tekerlemesi eşliğinde” söğüt çubuklarına sararak satardı.  Kazanlarda salçalı su kaynatılır içine sucuk doğranır, ekmek dilimlenir bandırılır ve arasına sucuk parçaları konurdu. Uzun yol (Tozlu yol), Deve taşı istikametlerine bisikletler kiralanır sıranın gelmesi arzuyla saatlerce beklenirdi. Koca Hanın orta yerine cambazlar ip gerer, sırıkla halatın üzerinde yürürlerdi. Ayı oynatıcıları gelir, büyüklerin ardından şaşkın ve meraklı gözlerle çocuklar bu hayvanın yaptığı figürlere bakarlardı. Helvacı Ömer’in yaptığı kitirdikler (dışı susam kaplı ince helva tatlısı) kapış kapış alınırdı. Beyim Osman’ın (Uğurcan)  halka tablasında, ödül avcıları sıraya girerdi.

Seydişehir Kentinin sosyo külterel yaşamını şekillendiren ebediyete intikal etmiş olan 1940’ların çarşı esnafını hayırla yâd ediyoruz. Yakın geçmişimizin bir panoraması mesabesinde olan bu kültürel iklimi bugüne  ve yarının nesillerine aktarmış olma bahtiyarlığı en büyük hissemiz olacaktır. Bir başka yazımızda ise kentimizin Leblebiciler esnafı ile Demirciler esnafına yer vereceğiz. Kaynak: Mehmet Doğu (d.t. 1936), Bahaddin Paslı (d.t.1941) Mehmet Elbi (d.t.1962).

SEYDİŞEHİR, 28 Mayıs 2021 18:44